ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΒΙΖΥΗΝΟΥ

 Από το συγκεκριμένο διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού μπορούμε να συγκεντρώσουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά της γραφής του:

1. Μια ιστορία βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά της παιδικής κυρίως ηλικίας σε σχέση με άλλα μέλη της οικογένειας. Όσα όμως κι αν είναι τα αυτοβιογραφικά στοιχεία, η λογοτεχνική σύμβαση εντάσσει τη γραφή τους στο είδος των «πλαστών απομνημονευμάτων».

2. Ο πρωτοπρόσωπος και αυτοδιηγητικός αφηγητής είναι «διφυής». Υπάρχει το «εγώ» της ιστορίας και το «εγώ» της αφήγησης. Το «εγώ» που βιώνει τα γεγονότα (και μιλάει γι’ αυτά) σε διάφορους χρόνους και το «εγώ» που τα αφηγείται στο παρόν της γραφής. Τα «εγώ» αυτά χωρίζονται κάθε φορά με ανάλογη αφηγηματική απόσταση.

3. Η αφήγηση είναι πάντα αναδρομική με τη μορφή ανάμνησης και εξομολόγησης και με τη συγκέντρωση αναμνήσεων διαφορετικών χρόνων γύρω από το θεματικό κέντρο της αφήγησης σε μία κατά βάση γραμμική αντίληψη χρόνου, που διαρκεί είκοσι χρόνια.

4. Η αφήγηση γίνεται σε πλάγιο λόγο και σε χρόνους παρελθοντικούς (παρατατικός, αόριστος) και διακόπτεται από τον αναφερόμενο λόγο, δηλαδή τα λόγια των προσώπων σε ευθύ λόγο. Η αφηγηματική «διήγηση» γίνεται στην καθαρεύουσα, ενώ η «μίμηση» της φωνής των προσώπων σε λαϊκή γλώσσα.

5. Η αφήγηση διακρίνεται για το πυκνό δραματικό της περιεχόμενο, την αναπαραστατική θεατρικότητα της και την κλιμακούμενη αύξηση του ενδιαφέροντος, καθώς η πλοκή κορυφώνεται προς το τέλος με την αφήγηση της μητέρας.

6. Το ηθογραφικό πλαίσιο της αφήγησης έχει ένα βαθύ λαογραφικό υπόστρωμα (έθιμα, λαϊκές δοξασίες, λαϊκός βίος), ενώ σε πρώτο πλάνο αναπαρασταίνει το πραγματικό και το συγκεκριμένο, κατά τις απαιτήσεις του ρεαλισμού.

7. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονιστεί η δυνατή ψυχογραφική ανάλυση των χαρακτήρων, καθώς και του ίδιου του αυτοδιηγητικού αφηγητή, που έμμεσα κι αυτός αυτοψυχογραφείται, καθώς βιώνει τη συμπεριφορά της μητέρας μέσα από διάφορα στάδια που περνά η σχέση του μαζί της και μέσα από το συνειδησιακό δράμα της. Μάνα και γιος διακρίνονται για την ιδιαίτερη ευαισθησία τους. Το διήγημα είναι ένα από τα τυπικότερα δείγματα αυτού που η φροϋδική θεωρία ονόμασε οικογενειακό μυθιστόρημα των νευρωτικών (Παναγιώτης Μουλλάς, ό.π., Εισαγωγή, σελ. ρστ').

8. Ο τίτλος του διηγήματος αφενός τίθεται ως «αίνιγμα» και ως πρόβλημα προς λύση, όπως και άλλοι τίτλοι διηγημάτων του Βιζυηνού, αφετέρου περιέχει, με την προσωπική αντωνυμία πρώτου προσώπου (μου), την ένδειξη της αυτοδιηγητικής και υποκειμενικής αφήγησης.

9. To διήγημα είναι πυκνό, πολυπρόσωπο, πολυφωνικό: ο «διφυής» αφηγητής και η μητέρα, ο πατέρας και η Αννιώ, τα άλλα δύο αγόρια (βουβά), τα δύο υιοθετημένα κορίτσια (βουβά), ο κουρέας, ο ιερέας, ο Γύφτος, ο πρωτόγερος, ο Πατριάρχης, ανώνυμοι γείτονες, η γριά με τα βότανα, ο «διαβασμένος» ξένος, οι χωρικοί στη διαδικασία της υιοθεσίας ή στο γλέντι, οι μουσικοί, ο χορός, συνθέτουν έναν κόσμο ολόκληρο, που θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε μυθιστόρημα και που πάντως ξεπερνάει πολύ τις συνήθεις απαιτήσεις του διηγήματος.

10. Η αφήγηση είναι περιγραφική και σχολιασμένη. Οι σκηνές στην εκκλησία, στο σπίτι το βράδυ του θανάτου της Αννιώς, η σκηνή με το Γύφτο, η σκηνή της υιοθεσίας, η σκηνή στο ποτάμι, ο χορός στο γαμήλιο γλέντι, η σκηνή που πλακώνει το μωρό η μητέρα δίνονται με τρόπο εξαιρετικά ζωντανό και παραστατικό. Είναι εικόνες που «μένουν».