Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012

Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς

 Συνολική θεώρηση του πεζογραφήματος
 Το αφηγηματικό υλικό
 Θέματα
Το πεζογράφημα αυτό αναφέρεται σε τέσσερα βασικά θέματα, τα οποία παρουσιάζουν πολλές επιμέρους παραμέτρους. Τα βασικά αυτά θέματα είναι:
·   η προσφυγιά (ξεριζωμός, οργάνωση της ζωής στο νέο τόπο, δυσκολίες, μνήμες),
·   η μετανάστευση,
·   η βιολογική και πολιτιστική καταγωγή του ανθρώπου (αίμα, πρόγονοι, ράτσα, φυλή, πατρίδα),
· η ζωή στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις (απαράδεκτες περιβαλλοντικές συνθήκες, ανωνυμία, μαζικότητα, φόβος, επίπλαστες κοινωνικές σχέσεις).

Βιωματικά στοιχεία
Το βιωματικό υλικό που παρέχουν τα πεζογραφήματα του Ιωάννου        γενικότερα είναι ένα θέμα που έχει ήδη συζητηθεί αλλού αρκετά.
Όσον αφορά το συγκεκριμένο πεζογράφημα όμως, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι, πέρα από το βιωματικό υλικό, παρέχονται επιπλέον και μερικά ίσως αυτοβιογραφικά στοιχεία, που όμως, όπως συνήθως, ο συγγραφέας ενσωματώνει άνετα στο μύθο της αφήγησης. Έτσι, στο συγκεκριμένο πεζογράφημα, βιωματικό και, ως ένα βαθμό, αυτοβιογραφικό υλικό θα μπορούσαν να θεωρηθούν τα εξής στοιχεία:
Ως προς το περιεχόμενο:
·  Η προσφυγική καταγωγή του αφηγητή (και ο Ιωάννου ήταν απόγονος προσφύγων).
·  Η καταγωγή του αφηγητή από τη Θράκη.
·  Η γέννηση του αφηγητή στην ίδια πόλη (Θεσσαλονίκη;) με τα παιδιά των προσφύγων (και ο Ιωάννου, παιδί προσφύγων, γεννήθηκε στην πόλη όπου κατέφυγαν οι γονείς του).
·   Η μοναχική ζωή του αφηγητή σ’ αυτή την πόλη (και ο Ιωάννου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μόνος).
·  To γεγονός ότι ο αφηγητής παρουσιάζεται γνώστης θρησκευτικών εθίμων και λαϊκών δοξασιών αλλά και μυημένος σ’ αυτά (η μελέτη της λαογραφίας και η καταγραφή λαογραφικού υλικού απα­σχόλησαν γενικά και ερευνητικά σε μεγάλο βαθμό τον Ιωάννου).
·  Η ιστορική κατάρτιση του αφηγητή (ο Ιωάννου, και λόγω σπουδών και λόγω προσωπικών ενδιαφερόντων, κατείχε πολύ καλά την ιστορία του τόπου του).

Ως προς τη μορφή:
     Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση.
     Η έντονη χρήση προσωπικών αντωνυμιών α΄ προσώπου («...όπως κι εγώ», «...ή ίσως εγώ να την έχω συνηθίσει», «...απόμας τους διεσπαρμένους» κτλ.
Ο εξομολογητικός τόνος, η έντονη έκφραση προσωπικών συναισθημάτων και η γενικότερη αμεσότητα της αφήγησης.

Εθνογραφικό, γεωγραφικό, ιστορικό υλικό
Το συγκεκριμένο πεζογράφημα παρέχει πλούσιο και ποικίλο εθνογραφικό και γεωγραφικό υλικό. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ομάδας προσφυγών -στο χρώμα του δέρματος ή των ματιών (μελαχρινάδα, καστανοί, ξανθοί), στην κατατομή και την προφορά -, η ποικιλία και οι λεπτομέρειες στις ονομασίες (Παλαιοί, Καραμανλήδες, Καυκάσιοι, Μικρασιάτες), στους τόπους καταγωγής και τα τοπωνύμια (Γαλατάς, Ρωμυλία, Μοναστήρι), ή και τα ονόματα των αρχαίων λαών που ζούσαν στους τόπους των προσφύγων αποτελούν το επίκεντρο της αφήγησης, τη ζωντανεύουν και παράλληλα αυξάνουν το βαθμό πληροφόρησης που παρέχει. Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν επίσης οι άμεσες ιστορικές πληροφορίες που παρέχει το κείμενο στον αναγνώστη και αφορούν είτε την αρχαιότητα (η αναφορά σε Θράκες, Χετταίους, Λυδούς, Φρύγες), είτε το απώτερο παρελθόν (μετακινήσεις προσφύγων από διάφορα σημεία προς την Ελλάδα), είτε, τέλος, θέματα της πρόσφατης ιστορίας μας (η εκμετάλλευση που υπέστησαν οι πρόσφυγες, η μετανάστευση, η καθημερινότητα στη σύγχρονη πόλη).

Λαογραφικό, θρησκευτικό υλικό
Το λαογραφικό και θρησκευτικό στοιχείο του πεζογραφήματος, που αναφέρεται στις ευχές γονυκλισίας του Εσπερινού της Πεντηκοστής, στις λαϊκές και θρησκευτικές δοξασίες, αλλά και στα έθιμα που σχετίζονται με την παρουσία των ψυχών στη γη, περιορίζεται ουσιαστικά, στην πέμπτη ενότητα, σε μία μόνο παράγραφο: «Της Γονατιστής... βόμβο». Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ σημαντικό για την εξέλιξη της αφήγησης, γιατί λειτουργεί ως μέσο σύνδεσης του αφηγητή με τις ψυχές των προγόνων του και ως ένδειξη του σεβασμού με τον οποίο αυτός τις αντιμετωπίζει.

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου